Balıkesir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Halk Şiirleri

1-BALIKESİR YÖRESİ TÜRKÜLERİ

Sözlü geleneğe ait olan farklı etnik yapıların kültürlerini yansıtan yöre türkülerinde zenginlik göze çarpmaktadır. Her türkü yaşanmış bir hikayeyi anlatmaktadır. Bunlardan biri de Balıkesir İlinin Sındırgı İlçesinde söylenen “Akpınar Yapısına” adlı türküdür.

Türkünün hikayesi şöyledir: Sındırgı İlçesi Işıklar Köyünde yaşayan, köyün ve çevrenin en güzel ve alımlı kızı olarak bilinen Alyanak Emine adlı bir kız vardır. Emine köyden sevdiği gençle bir gün nişanlanır ve ardından genç askere gider.

O zamanlarda Mehmet Efe denilen ve dağlarda gezen bir eşkıya vardır. Zaman zaman köylere inen Mehmet Efe bir gün Işıklar Köyüne iner, o sırada Akpınar’da arkadaşlarıyla su doldurmaya gelen Emine’yi görür ve sevdalanır. Emine’yi ailesinden isteyen Mehmet Efe nişanlı olduğunu öğrenir. Kızı alamayacağını anlar. Buna rağmen sevdası gün geçtikçe çoğalır. Hatta Emine’yi kaçıracağını bile söyler. Emine’nin ailesi kızlarını saklarlar. Mehmet Efe’nin Emine’nin sevdasından sık sık köye indiğini duyan jandarma, bir gün pusu kurarak Mehmet Efe’yi öldürür.  Mehmet Efe ölmeden önce Emine’ye duyduğu sevdasını şu mısralarla dile getirmiş ve dilden dile dolaşarak günümüze de türküsü gelmiştir:

Akpınar yapısına

Gün doğmuş yapısına

Eminem çiçekler yollamış

Bayıldım kokusuna

Eminem Eminem

Çiçek geldi yakından

Yaprakları haber verdi

Senin güzel kokundan

 

2-BALIKESİR YÖRESİ MANİLERİ

Türk Halk Edebiyatının nazım şekillerinden olan maniler dört mısradan kurulur.Manilerde ses uyumu ilk ve son mısralardadır.Yöredeki günlük hayattan kesitler taşıyan manilerimizden birkaçı şunlardır:

Bahar geldi gül açtı                                    Yaşmak aldıramazsın

Bülbüller yuvadan  uçtu                              Alıp dolduramazsın

Şu benim deli gönlüm                                Dokuz tane yar sevsen

Nice bentleri aştı                                        Bana uyduramazsın

 

İndim dere kurt izi                                      Karşıdan el karşıdan

Çevirdi düşman bizi                                   Bizim evin başından

Çeviren düşman olsun                               Oğlan sana varacağım

Allah kavuşturur bizi                                  Asker olduğun zaman

 

Kaleden atladın mı?                                  Şu dağdan kuş uçmaz mı?

Yorganı gapladın mı?                                Askerlik yakışmaz mı?

Oğlan diyor kaçalım                                  Ağlamayın anneler

Kız diyor patladın mı?                               Ayrılan kavuşmaz mı?

 

Dar sokaktan geçemem                         Arılar bala gelir

Onluk paket içemem                              Bülbüller dala gelir

Bana derler yardan geç                         Yarim inatçı değil

Yar şirindir geçemem                             Yalvarsam yola gelir

 

Evimizin önü dutluk                               Kuyu dibinde keklik

Yaprağını kuruttuk                                 Kızlar giyer eteklik

Biz yarla ayrılmayız                              Oğlan sana varmazsam

Sevdayı sıkı tuttuk                                Haram olsun bu gençlik

 

Çapa kazıyorum çapa                          Evimizin önü dutluk

Sapını tuta tuta                                    Yaprağını kuruttuk

Ben bu hallere düştüm                         Biz yarla ayrılmayız

Sözümü tuta tuta                                  Sevdayı sıkı tuttuk

 

Vur desem vurur musun?                     Ay aydınlık duramam

Canımı korur musun?                          Ele destan olamam

Bilmem inanayım mı?                          Ay buluta girince

Sözünde durur musun?                       Bağlasalar duramam.

 

 

Dar yollardan geçerim                           Ak gül oldum yedildim.

Garabüber saçarım                               Kapılara dikildim

İste be oğlan iste                                   Almıcanı bildim de

Vermezlerse kaçarım                            Ondan geri çekildim.

 

3-TEKERLEMELER
Tekerlemeler masalların başında veya söz arasında,kelimelerin bezerliğinden de yararlanarak söylenen yarı anlamlı yarı anlamsız sözlerdir.Balıkesir tekerlemelerinden örnekler şunlardır:

●Çatlak patlak yusyuvarlak

Kremalı börek sütlü çörek

Çek dostum çek

Amanın dostum çek

Çek çek amca

Burnu kanca

●Al sana bir tabanca

Tabancanın küreği

Hop hop eder yüreği

Akşama fincan böreği

●Keşkekçinin keşkeklenmiş keşkek kepçesi ,

●Kapıyı gıcırdattırıcılardanmısın, ocağı kıvılcımlattırıcılardanmısın, ne kapıyı gıcırdattırıcılardanım ne ocağı kıvılcımlattırıcılardanım.

●Leylek leylek lekirdek. Hani bana çekirdek, çekirdeğin içi yok sarı kızın saçı yok.

●Mehmet Mehmet Mehmedi ; eski susam demeti, çanak çömlek koymadı, hepsini donuna yamadı.

●Tıngır elek, tıngır saç, elim hamur karnım aç.

●Yağmur yağmur yağ ister evimizin önü sel ister,teknede hamur, tarlada çamur. Ver Allahım ver gümbür gümbür yağmur.

 

4-AĞITLAR
Yörede birçok ağıttan biri olan kına gecelerinde gelin ağlatmak için yakılan ağıtlardan “Gelin Ağıdı” şöyledir:

Arpa ektim anız olur,

Buğday ektim beniz olur,

Bu eller bizim neyimiz olur.

Çiçekler içinde menekşe baştır,

Gözü güzel gösteren kaştır,Anadan ayrılan yürekler taştır.

 

Çanakta pekmez mi sandın anam,

Ocağım yakmaz mı sandın anam,

Beni evden gitmez mi sandın anam?

 

Evimizin önü iğde,

İğdenin dalları yerde,

Çağırıverin kadın anama nerde?

 

Evimizin önü mersin,

Mersin dalında ersin,

Çağırıverin kadın anama gelsin.

 

Evimizin önünden yol ayrılır,

Sarı saçtan tel ayrılır,

Küçük kardeşinden kim ayrılır?

 

 

Evimizin önünden binek taşına,

Elim varmaz eğer kaşına,

Çağırıverin koca babamı,

Gelsin kıratın başına.