1-BALIKESİR YÖRESİ TÜRKÜLERİ
Sözlü geleneğe ait olan farklı etnik yapıların kültürlerini yansıtan yöre türkülerinde zenginlik göze çarpmaktadır. Her türkü yaşanmış bir hikayeyi anlatmaktadır. Bunlardan biri de Balıkesir İlinin Sındırgı İlçesinde söylenen “Akpınar Yapısına” adlı türküdür.
Türkünün hikayesi şöyledir: Sındırgı İlçesi Işıklar Köyünde yaşayan, köyün ve çevrenin en güzel ve alımlı kızı olarak bilinen Alyanak Emine adlı bir kız vardır. Emine köyden sevdiği gençle bir gün nişanlanır ve ardından genç askere gider.
O zamanlarda Mehmet Efe denilen ve dağlarda gezen bir eşkıya vardır. Zaman zaman köylere inen Mehmet Efe bir gün Işıklar Köyüne iner, o sırada Akpınar’da arkadaşlarıyla su doldurmaya gelen Emine’yi görür ve sevdalanır. Emine’yi ailesinden isteyen Mehmet Efe nişanlı olduğunu öğrenir. Kızı alamayacağını anlar. Buna rağmen sevdası gün geçtikçe çoğalır. Hatta Emine’yi kaçıracağını bile söyler. Emine’nin ailesi kızlarını saklarlar. Mehmet Efe’nin Emine’nin sevdasından sık sık köye indiğini duyan jandarma, bir gün pusu kurarak Mehmet Efe’yi öldürür. Mehmet Efe ölmeden önce Emine’ye duyduğu sevdasını şu mısralarla dile getirmiş ve dilden dile dolaşarak günümüze de türküsü gelmiştir:
Akpınar yapısına
Gün doğmuş yapısına
Eminem çiçekler yollamış
Bayıldım kokusuna
Eminem Eminem
Çiçek geldi yakından
Yaprakları haber verdi
Senin güzel kokundan
2-BALIKESİR YÖRESİ MANİLERİ
Türk Halk Edebiyatının nazım şekillerinden olan maniler dört mısradan kurulur.Manilerde ses uyumu ilk ve son mısralardadır.Yöredeki günlük hayattan kesitler taşıyan manilerimizden birkaçı şunlardır:
Bahar geldi gül açtı Yaşmak aldıramazsın
Bülbüller yuvadan uçtu Alıp dolduramazsın
Şu benim deli gönlüm Dokuz tane yar sevsen
Nice bentleri aştı Bana uyduramazsın
İndim dere kurt izi Karşıdan el karşıdan
Çevirdi düşman bizi Bizim evin başından
Çeviren düşman olsun Oğlan sana varacağım
Allah kavuşturur bizi Asker olduğun zaman
Kaleden atladın mı? Şu dağdan kuş uçmaz mı?
Yorganı gapladın mı? Askerlik yakışmaz mı?
Oğlan diyor kaçalım Ağlamayın anneler
Kız diyor patladın mı? Ayrılan kavuşmaz mı?
Dar sokaktan geçemem Arılar bala gelir
Onluk paket içemem Bülbüller dala gelir
Bana derler yardan geç Yarim inatçı değil
Yar şirindir geçemem Yalvarsam yola gelir
Evimizin önü dutluk Kuyu dibinde keklik
Yaprağını kuruttuk Kızlar giyer eteklik
Biz yarla ayrılmayız Oğlan sana varmazsam
Sevdayı sıkı tuttuk Haram olsun bu gençlik
Çapa kazıyorum çapa Evimizin önü dutluk
Sapını tuta tuta Yaprağını kuruttuk
Ben bu hallere düştüm Biz yarla ayrılmayız
Sözümü tuta tuta Sevdayı sıkı tuttuk
Vur desem vurur musun? Ay aydınlık duramam
Canımı korur musun? Ele destan olamam
Bilmem inanayım mı? Ay buluta girince
Sözünde durur musun? Bağlasalar duramam.
Dar yollardan geçerim Ak gül oldum yedildim.
Garabüber saçarım Kapılara dikildim
İste be oğlan iste Almıcanı bildim de
Vermezlerse kaçarım Ondan geri çekildim.
3-TEKERLEMELER
Tekerlemeler masalların başında veya söz arasında,kelimelerin bezerliğinden de yararlanarak söylenen yarı anlamlı yarı anlamsız sözlerdir.Balıkesir tekerlemelerinden örnekler şunlardır:
●Çatlak patlak yusyuvarlak
Kremalı börek sütlü çörek
Çek dostum çek
Amanın dostum çek
Çek çek amca
Burnu kanca
●Al sana bir tabanca
Tabancanın küreği
Hop hop eder yüreği
Akşama fincan böreği
●Keşkekçinin keşkeklenmiş keşkek kepçesi ,
●Kapıyı gıcırdattırıcılardanmısın, ocağı kıvılcımlattırıcılardanmısın, ne kapıyı gıcırdattırıcılardanım ne ocağı kıvılcımlattırıcılardanım.
●Leylek leylek lekirdek. Hani bana çekirdek, çekirdeğin içi yok sarı kızın saçı yok.
●Mehmet Mehmet Mehmedi ; eski susam demeti, çanak çömlek koymadı, hepsini donuna yamadı.
●Tıngır elek, tıngır saç, elim hamur karnım aç.
●Yağmur yağmur yağ ister evimizin önü sel ister,teknede hamur, tarlada çamur. Ver Allahım ver gümbür gümbür yağmur.
4-AĞITLAR
Yörede birçok ağıttan biri olan kına gecelerinde gelin ağlatmak için yakılan ağıtlardan “Gelin Ağıdı” şöyledir:
Arpa ektim anız olur,
Buğday ektim beniz olur,
Bu eller bizim neyimiz olur.
Çiçekler içinde menekşe baştır,
Gözü güzel gösteren kaştır,Anadan ayrılan yürekler taştır.
Çanakta pekmez mi sandın anam,
Ocağım yakmaz mı sandın anam,
Beni evden gitmez mi sandın anam?
Evimizin önü iğde,
İğdenin dalları yerde,
Çağırıverin kadın anama nerde?
Evimizin önü mersin,
Mersin dalında ersin,
Çağırıverin kadın anama gelsin.
Evimizin önünden yol ayrılır,
Sarı saçtan tel ayrılır,
Küçük kardeşinden kim ayrılır?
Evimizin önünden binek taşına,
Elim varmaz eğer kaşına,
Çağırıverin koca babamı,
Gelsin kıratın başına.