Tarih içinde Balıkesir’de açılan ilk eğitim kurumu cami, imarethane ve hamamıyla tam bir külliye olan Yıldırım Medresesidir.
Köklü bir eğitim geçmişine sahip olan Balıkesir’de modern eğitim kurumu olarak kabul edilebilecek ilk okul 1864 yılında açılan Balıkesir Rüştiyesidir. Balıkesir Rüştiyesini ilçelerde açılan rüştiyeler izlemiştir. Edremit Rüştiyesi 1869’da faaliyete geçmiş, gayr-i müslim mektebleri de nüfuslarına göre art arda açılmıştır. 1873’te Balıkesir Rum Erkek Rüştiyesi ve 1876’da Rum Kız Rüştiyesini Bandırma’da açılan Ermeni Rüştiyesi izlemiştir. 1900’lü yılların başında Bandırma’da Ermeni nüfus çoğalınca bir de Ermeni İdadisi (Lisesi) açılmış, bu okula Rum Öğrenciler de kabul Edilmiştir.
Balıkesir İdadisi (Lisesi), 1885 - 1886 ders yılına başlamıştır. 1910’da ortaya çıkan öğretmen ihtiyacı üzerine, Balıkesir Erkek Muallim Mektebi’de açılarak tedrisata başlamıştır.1913 sonunda Balkan Harbi sebebiyle Edirne Lisesi Öğrencileri Balıkesir Lisesi’ne nakledilmiştir. Balıkesir Lisesi yatılı öğrencileri de Edremit’te kurulan liseye gönderilmiştir. İl Daimi Encümeninin aldığı karar doğrultusunda Maarif nezareti tarafından Bandırma’da bir idadi (lise) açılmıştır.
1900’lü yılların başında, Şehir Meclis-i Umumi İçtimasında il ve kasaba merkezlerinde “ana mektebi” açılması kararlaştırılmıştır. 1915-1916 ders yılı başından itibaren Balıkesir Yeni Turan Mektebi çatısı altında 4-5-6 yaşlarında erkek ve kız çocuklar için bir “ana mektebi” açılmıştır. Gerek Balıkesir Lisesi gerek Balıkesir Muallim mektebi talebeleri, Birinci Dünya Savaşı yıllarında silah altına alındığından 1915-1918 yılları arasında bu okullar mezun verememiştir. Pek çok öğretmen de Milli Ordu’ya katıldığından işgal yıllarında Yunanlılar tarafından merkezlerdeki idadi ve rüştiyeler kapatılmıştır. İlk mekteblerde de görevli öğretmenlere maaş verilememiştir.
Balıkesir Lisesi ve Balıkesir Muallim Mektebleri, öğretmen ve öğrencilerinden bir kısmı okullarına geri dönünce eğitim ve öğretime tekrar başlamıştır. Okullar normal yaştaki öğrencilerin yanı sıra harpten dönüp okullarını bitirmek isteyen İstiklal Madalyalı öğrenciler ve öğretmenlerle dolmuştur.
Bir meslek eğitimi kurumu olarak 1926’da Marmara Adası’nda bir balıkçılık mektebi açıldıysa da bir süre sonra gerekçe gösterilmeden kapatılmıştır.
Öğretmen ihtiyacının acilen karşılanması amacıyla bir çok yerde olduğu gibi Balıkesir Savaştepe’de de 1940’ta bir “Eğitmen Kursu” açılmış, daha sonra bu “Savaştepe Köy Enstitüsü”ne çevrilmiştir. Uzun yıllar köy enstitüsü olarak hizmet veren okul daha sonra “Savaştepe Öğretmen Okulu” adıyla eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam etmiş olup, günümüzde ise Necip Fazıl Kısakürek Anadolu Lisesi olarak hizmet vermektedir.
Bütün bu okulların yanı sıra Balıkesir ve kazalarında erkek ve kız sanat enstitüleri, ticaret liseleri, hemşire ve ebe okulları, halk eğitim müdürlükleri çatısı altında akşam kız sanat okulları ve çeşitli kurslarla Balıkesir eğitim hayatı zenginleşmiştir.
Müze Envanterinde kayıtlı mührün üzerinde Adalet, Hürriyet, Eşitlik, Kardeşlik kelimelerinin yer aldığı ve Mekteb-i Bendani isminin geçtiği görülmektedir. 1893-1910 yılları arasında hazırlanmış olabileceği tahmin edilmektedir.
Günümüzde (Ocak, 2018 itibarıyla) Balıkesir’de 15.008 öğretmen görev yapmakta olup, 1.108 eğitim kurumunda 185.878 öğrenci eğitim-öğretim görmektedir.
Balıkesir İl Eğitim Tarihi Müzesiyle ilgili çalışmalar 2017 yılı içinde yürütülmüş ve tamamlanmıştır. İl genelinde bulunan okullardan eğitim tarihi açısından arşiv değeri taşıyan objeler toplanarak Karesi İlçesi’nde bulunan Balıkesir Lisesi’nde toplanmış ve Balıkesir İl Eğitim Tarihi Müzesi 20 Aralık 2017 tarihinde ziyarete açılmıştır.
Müze Envanterine kayıtlı 37 adet yazılı materyal; 70 adet atölye ve laboratuar malzemesi, ders araç-gereci ve tablolar; 29 adet fotoğraf, flama, forma; 48 adet görsel-işitsel sunum araçları; 10 adet mobilya; 7 grup Osmanlıca baskılı porselen olmak üzere toplamda 201 adet obje yer almaktadır.